Hán văn - Trần Trọng San (bài 1, bộ mới)

Muốn xem rõ hơn, nhấp chuột vào hình.

Tập đọc

Học viện Phật giáo Việt Nam tại TP.HCM

讀書

學生入校。先生曰：
“汝來何事？”
學生曰：
“奉父母之命，來此讀書”。
先生曰：
“善。人不讀書，不能成人”。

1. Phiên âm: Độc thư

Học sinh nhập hiệu. Tiên sinh viết: “Nhữ lai hà sự?” Học sinh viết: “Phụng phụ mẫu chi mệnh, lai thử độc thư”. Tiên sinh viết: “Thiện. Nhân bất độc thư, bất năng thành nhân”.

2. Dịch nghĩa: Học tập

Học trò vào trường. Thầy giáo rằng: “Trò đến có việc gì?”. Học trò thưa rằng: “(Con) vâng lệnh cha mẹ, đến đây học”. Thầy nói: “Tốt lắm. Người không học, không thể thành người”.

3. Từ mới.

• 讀 độc: đọc (Đgt, 22 nét, bộ ngôn 言) giản thể读 (10 nét, bộ ngôn讠 )

• Chiết tự: 言ngôn (Bộ 言 viết 7 nét) + 賣mại: bán (đem đồ vật đổi lấy tiền) (Đgt, 15 nét, bộ 貝 bối)
• 新書一册。先生講, 學生聽。先讀字音, 後解字義。Tân thư nhứt sách. Tiên sinh giảng, học sinh thính. Tiên độc tự âm, hậu giải tự nghĩa: Một cuốn sách mới. Thầy giảng, trò nghe. Trước đọc âm chữ, sau giải thích nghĩa chữ. 

• 書 thư: sách (DT, 10 nét, bộ viết 曰)

• giáo khoa thư 教科書 sách giáo khoa, bách khoa toàn thư 百科全書 sách từ điển bách khoa.
• 客堂在前，書齋在旁，臥室在後。Khách đường tại tiền, thư trai tại bàng, ngọa thất tại hậu: Nhà khách ở phía trước, phòng học ở bên cạnh, nhà ngủ ở phía sau. 
• Thư tín. gia thư 家書 thư nhà. 我居家中，思兄無已，寫 書一封, 問兄安否? Ngã cư gia trung, tư huynh vô dĩ, tả thư nhất phong, vấn huynh an phủ? Tôi ở trong nhà, nhớ anh không nguôi, viết một bức thư, hỏi anh có bình yên không? 

• 學生 học sinh: học trò (DT, 學 16 nét, bộ tử 子; 生 5 nét, bộ sinh 生);
• 校 hiệu: trường (DT, 10 nét, bộ mộc 木);

• 在家中孝父母，入學校敬先生 Tại gia trung, hiếu phụ mẫu; nhập học hiệu, kính tiên sinh: Ở trong nhà, hiếu với cha mẹ; vào trường học, kính trọng thày giáo.

• 先生 tiên sinh: thầy giáo (DT, 先 6 nét bộ nhân 儿; 生 5 nét, bộ sanh 生).
• 曰 viết: nói rằng (Đgt, 4 nét, bộ viết 曰);
• 汝 nhữ: mầy, ngươi (Đại từ nhân xưng, 6 nét, bộ thủy 水,氵);

• 此汝身之影也Thử nhữ thân chi ảnh dã: Đó là bóng của thân người em 

• 來 lai: đến (Đgt, 8 nét, bộ nhân 人); 去 khứ: đi (Đgt, 5 nét, bộ tư 厶).

• 妹登山，立亭上，遙呼姊來 Muội đăng sơn, lập đình thượng, dao hô tỉ lai: Em lên núi, đứng trên đình, từ xa gọi chị đến.

• 何 hà: gì (Đại từ nghi vấn, 7 nét, bộ nhân 人, 亻);

• 何事 hà sự: việc gì ? 汝來何事? Nhữ lai hà sự?: Trò đến có việc gì?

• 事 sự: việc (DT, 8 nét, bộ quyết 亅)

• 左右手,共十指◦能取物, 能作事. Tả hữu thủ, cộng thập chỉ. Năng thủ vật, năng tác sự: Tay trái, tay phải gồm mười ngón. Có thể lấy đồ vật, có thể làm công việc. 
• 世事 thế sự: Việc đời. Khách lai bất vấn nhân gian sự, 客來不問人間事, (Trần Nhân Tông 陳仁宗Xuân cảnh 春景) Khách đến không hỏi việc đời.
• (DT) Việc xảy ra, biến cố. Bình an vô sự 平安無事 yên ổn không có gì.
• (Đgt) Thờ phụng, phụng dưỡng, tôn thờ. Tử sự phụ mẫu 子事父母 con thờ cha mẹ. 事死如事生 sự tử như sự sinh: Thờ người chết cũng hết lòng như thờ người sống (sách Trung Dung).

• 奉 phụng: vâng, chịu (Đgt, 8 nét, bộ đại 大);

• phụng mệnh 奉命 vâng lệnh, 奉父母之命 phụng phu mẫu chi mệnh: vâng lệnh cha mẹ
• (Đgt) Hầu hạ. phụng dưỡng 奉養 hầu hạ chăm sóc, phụng thân 奉親 hầu hạ cha mẹ.
• (Đgt) Tin thờ, tín ngưỡng. tín phụng Phật giáo 信奉佛教 tin thờ đạo Phật.

• 父 phụ: cha (DT, 4 nét, bộ phụ 父);
• 母 mẫu: mẹ (DT, 5 nét, bộ vô 毋)
• 之 chi: trợ từ kết cấu (3 nét, bộ phiệt 丿)
• 命 mệnh: Lệnh, chỉ thị. (DT, 8 nét, bộ khẩu)

• Tuân mệnh 遵命 tuân theo chỉ thị, phụng mệnh 奉命 vâng lệnh. 先生有命, 學生敬聽之 Tiên sinh hữu mệnh, học sinh kính thính chi: Thầy có dạy bảo điều gì, học trò cung kính nghe;
• (DT) Vận số, vận mệnh. Luận Ngữ 論語: Tử sanh hữu mệnh, phú quý tại thiên 死生有命, 富貴在天 Sống chết có số, phú quý do trời. (Danh) Mạng sống. ◎Như: sanh mệnh 生命, tính mệnh 性命.
• (Đgt) Sai khiến, ra lệnh. ◎Như: mệnh nhân tống tín 命人送信 sai người đưa tin/thư.

• 此 thử: này, đây (Đại từ chỉ thị, 6 nét, bộ chỉ 止).

• 此吾勞力所得者Thử ngô lao lực sở đắc giả: Đây là thứ (trái) tôi có được nhờ sức khó nhọc.
• 此汝身之影也Thử nhữ thân chi ảnh dã: Đó là bóng của thân người em
• 來此讀書 lai thử độc thư: đến đây học

• 善 thiện: khéo, giỏi (TT, 12 nét, bộ khẩu 口)

• (Phó) Hay, giỏi. Như: năng ca thiện vũ 能歌善舞 ca hay múa giỏi, thiện chiến 善戰 đánh hay, thiện thư 善書 viết khéo. 獸有四足故善走thú hữu tứ túc, cố tiện tẩu: thú có bốn chân nên giỏi chạy.
• 不善 bất thiện; 慈善 từ thiện; 改善 cải thiện; 至善 chí thiện; 全善 toàn thiện; 向善 hướng thiện; 勸善 khuyến thiện; 妙善公主 diệu thiện công chúa; 善心,善法,善知識,善財童子,善惡,善業,善男信女,善來比丘,善根 thiện tâm, thiện pháp, thiện tri thức, Thiện Tài đồng tử, thiện ác, thiện nghiệp, thiện nam tín nữ, thiện lai tỷ khâu, thiện căn

• 能 năng: hay, có thể (TĐT, 10 nét, bộ nhục 肉, 月);

• 鳥有兩翼故能飛 Điểu hữu lưỡng dực, cố năng phi: Chim có hai cánh nên có thể bay được.

• 成 thành: trở thành, trở nên (Đgt, 6 nét, bộ qua 戈);

• 雪止日出, 檐溜成冰Tuyết chỉ nhật xuất, thiềm lựu/lưu thành băng. Tuyết ngừng (rơi), mặt trời mọc, nước trên mái hiên chảy xuống thành băng. 
• tuyết hoa thành thủy 雪花成水 tuyết tan thành nước.
• 三木成森 tam mộc thành sâm: Ba cây làm nên rừng. Ngb Sức mạnh của sự đoàn kết. Ca dao ta cũng có câu: Một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại nên hòn núi cao
• 成功 thành công; 成就 thành tựu; 成果 thành quả; 成立 thành lập; 造成 tạo thành
• 人不讀書，不能成人Nhân bất độc thư, bất năng thành nhân: Người không học, không thể thành người

4. Ngữ pháp

• Đại từ nghi vấn何 hà: làm định ngữ, đặt trước danh từ, với nghĩa là “gì, nào, sao”, dùng để hỏi:

• 何事 hà sự: việc gì ?
• 汝來何事? Nhữ lai hà sự? “Trò đến có việc gì?
• 何處何時？Hà xứ hà thời: nơi nào lúc nào?
• 何人 hà nhân: Người nào? Ai?
• 何故 à cố: cớ gì?/ Vì sao thế?
• 何意 hà ý: Vì sao? 何意出此言？Hà ý xuất thử ngôn? Vì sao nói ra lời đó?
• 如何 như hà: Thế nào?
• 何不試之以足? Hà bất thí chi dĩ túc? Tại sao không thử (giày) bằng chân (của ông)? (Bài 買履 Mãi lý)